Usługa:
- Porada prawna – jak sporządzić testament / jak podważyć testament / czy Twój testament jest ważny
Co to jest testament i co może zawierać?
Testament, zwany także ostatnią wolą spadkodawcy, to rozrządzenie na wypadek śmierci (oświadczenie woli), które modyfikuje tzw. ustawowy porządek dziedziczenia (więcej TUTAJ). Może go sporządzić osoba pełnoletnia (w tym, która stała się pełnoletnia przez zawarcie związku małżeńskiego), która ponadto nie jest ubezwłasnowolnia (ani całkowicie, ani częściowo).
Mianem testamentu określa się także dokument, który zawiera ww. oświadczenie woli.
Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy. Nie można go np. sporządzić wspólnie z małżonkiem.
Testament nie może być także sporządzony ani odwołany przez przedstawiciela (np. rodzica).
W testamencie można:
1) powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób;
2) dokonać zapisów;
3) włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie);
4) pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie);
5) zastosować podstawienie (drugiego spadkobiercy, gdyby pierwszy nie chciał lub nie mógł dziedziczyć);
6) wyłączyć tzw. przyrost;
7) powołać wykonawcę testamentu;
8) wydać niewiążące dyspozycje o charakterze niemajątkowym (życzenia dotyczące pogrzebu, wskazówki co do wychowania dzieci, zalecenia co do działu spadku, etc.).
W jaki sposób powołuje się spadkobierców?
Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można wyłącznie przez testament.
W Polsce – co do zasady – nie można powołać w testamencie spadkobierców co do poszczególnych przedmiotów (praw) wchodzących w skład masy spadkowej – tak jak wygląda to w amerykańskich filmach.
Prawidłowe powołanie spadkobierców następuje przez wskazanie ich z imienia i nazwiska oraz z wielkości należnego udziału wyrażonego ułamkiem zwykłym (za dopuszczalne należy uznać także ułamki dziesiętne i procenty). Jeżeli spadkodawca powoła do spadku kilka osób – nie określając ich udziałów – przyjmuje się, że udziały spadkobierców są równe.
Należy pamiętać, że spadkodawca może w drodze spadku nabyć nie tylko aktywa, ale także długi spadkodawcy. Spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe w stosunku do wielkości swoich udziałów.
Jak można zatem przekazać określonej osobie jakiś przedmiot (prawo) po naszej śmierci?
Można to zrobić z zastosowaniem zapisu zwykłego lub zapisu windykacyjnego. Należy jednak pamiętać, że zapisobierca nie jest spadkobiercą. Zapis może dotyczyć jedynie małej części naszego majątku, a na pewno nie może on dotyczyć przedmiotu lub prawa, którego wartość jest zbliżona do wartości całej masy spadkowej. Zawarcie w testamencie skutecznego zapisu zwykłego nie jest dla większości ludzi tak proste – jak mogłoby się wydawać. Przez zapis zwykły spadkodawca zobowiązuje bowiem spadkobiercę (!) ustawowego lub testamentowego – do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Zapis windykacyjny może być zawarty jedynie w testamencie sporządzonym przez notariusza. Sprawia on, że zapisobierca windykacyjny z chwilą śmierci spadkodawcy – z mocy prawa – nabywa przedmiot zapisu. Taki zapis najbardziej zbliża dziedziczenie do powszechnej wizji tej instytucji prawnej.
Co się stanie, jeżeli w testamencie zapiszę wszystkie główne składniki mojego majątku określonym osobom?
Jeżeli testament będzie zawierał rozporządzenie poszczególnymi składnikami majątku spadkodawcy (np. samochód osobowy marki Opel zapisuję mojemu synowi Janowi, a ciągnik rolniczy marki URSUS mojemu synowi Tomaszowi) – będzie ważny.
Gdy wszyscy spadkobiercy uszanują ostatnią wolę spadkodawcy, będą oni mogli finalnie podzielić się składnikami majątku zgodnie z takim testamentem. Jeżeli jednak chociażby jeden ze spadkobierców sprzeciwi się – sprawa się skomplikuje. Ostateczny podział majątku spadkowego będzie mógł wyglądać zupełnie inaczej.
Nawet jednak w przypadku zgody spadkobierców, taki testament utrudni im życie. Jeżeli bowiem spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych, odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów do wartości całości spadku.
Kontynuując powyższy przykład: oznacza to, że w postępowaniu sądowym będzie trzeba ustalić: ile wart jest samochód osobowy marki Opel oraz ile wart jest ciągnik rolniczy marki URSUS. Przyjmując, że wartości te to 40.000 zł i 10.000 zł sąd stwierdzi, że syn Jan będzie dziedziczył cały majątek w 4/5, a syn Tomasz w 1/5. Ustalenie kto przejmie poszczególne składniki majątku nastąpi w drodze porozumienia lub sądowego postępowania o dział spadku (zobacz TUTAJ).
Czy testament można zmienić lub odwołać?
Spadkodawca może w każdej chwili – osobiście – odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Z tym zastrzeżeniem, że musi mieć w tej chwili zdolność do testowania. Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze jego odwołania zniszczy go lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.
Zmiany w testamencie (dokumencie) należy wprowadzać w sposób możliwie jak najbardziej czytelny. Nie chodzi tu oczywiście tylko o charakter pisma. Każde przekreślenie warto opatrzyć dopiskiem, datą i podpisem. Jakkolwiek przekreślenie całego testamentu będzie odczytane jako jego odwołanie, to jednak warto dopisać np. „odwołuję testament w dniu…”. Data może być bardzo ważna dla ustalenia zdolności testowania na dzień odwołania.
Można odwołać odwołanie testamentu.
W jakiej formie można sporządzić testament?
Prawo przewiduje sześć form testamentu:
- trzy zwykłe: własnoręczny (inaczej holograficzny), notarialny i allograficzny oraz
- trzy szczególne: ustny, podróżny i wojskowy.
Sporządzenie ważnego i prawidłowego testamentu własnoręcznego jest proste – w teorii i nie zawsze…
W Kancelarii uzyskasz pomoc w sporządzeniu testamentu oraz sprawdzisz jego ważność i skuteczność zawartych zapisów.
Zawsze można też sporządzić testament u notariusza. Wtedy on będzie czuwał nad prawidłowym jego zredagowaniem oraz zarejestruje go w Rejestrze Testamentów. Ułatwi to spadkobiercom jego odnalezienie. Sporządzenie testamentu w tej formie nie jest jednak konieczne. Testament własnoręczny także można zarejestrować w Rejestrze.
Kiedy testament może być nieważny?
Testament jest nieważny, gdy został sporządzony w niewłaściwej formie lub przez osobę nieposiadającą prawa do testowania (por. uwagi powyżej). Jest także nieważny, gdy został sporządzony przez spadkodawcę w stanie wyłączającym świadome lub swobodne wyrażenie woli (np. choroba psychiczna). Pod wpływem błędu lub groźby. Podstawą nieważności może być ponadto jego sprzeczność z ustawą lub zasadami współżycia społecznego. Nie można sporządzić go w celu obejścia ustawy.
Testament może być nieważny w całości lub w części.
Na nieważność testamentu z powodu wad oświadczenia woli: błędu, groźby, braku świadomości albo swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli, nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od dnia otwarcia spadku (dnia śmierci spadkodawcy).
Testament może być także bezskuteczny. Będzie tak m.in. w sytuacji, w której spadkobierca umrze przed spadkodawcą.
Informacje dodatkowe:
- WYNAGRODZENIE: ustalane indywidualnie, wedle stawki godzinowej
Stan prawny na dzień 1 stycznia 2023 r.