Usługa:
- Porada prawna – jak przyjąć lub odrzucić spadek
- Postępowanie sądowe o wyrażenie zgody przez sąd rodzinny na przyjęcie lub odrzucenie spadku przez małoletniego
Czym jest przyjęcie i odrzucenie spadku?
Przyjęcie i odrzucenie spadku to wyrażenie woli przez spadkobiercę co do dziedziczenia po danym zmarłym. Spadek nabywa się z mocy prawa w chwili otwarcia spadku, czyli w chwili śmierci spadkodawcy. Jest to jednak nabycie tymczasowe. Dla definitywnego nabycia potrzebne jest złożenie oświadczenia przez spadkobiercę, że spadek chce nabyć – przyjąć.
Spadkobierca może złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca może także spadek odrzucić.
Przyjęcie spadku wprost oznacza przyjęcie go z pełną odpowiedzialnością za potencjalne długi spadkowe.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe całym swoim majątkiem, ale do wysokości stanu czynnego spadku, ustalanego w spisie inwentarza lub w wykazie inwentarza.
Przykład:
Jan Kowalski posiada na własność kawalerkę w Krakowie o wartości 400.000 zł. W drodze dziedziczenia po matce nabył własność działki zabudowanej starym drewnianym domem o wartości 300.000 zł oraz dług z tytułu umowy kredytu zaciągniętego przez matkę na remont tego domu w wysokości 150.000 zł. Złożył oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Nie jest w stanie spłacić tego długu. Bank, po uzyskaniu tytułu wykonawczego, złożył wniosek o egzekucję z kawalerki, gdyż uznał, że łatwiej będzie sprzedać w drodze licytacji kawalerkę, niż działkę ze starym domem. Gdyby okazało się, że matka miała jeszcze inny dług, Kowalski ponosiłby za niego odpowiedzialność do łącznej wysokości 300.000 zł.
Wybór formy przyjęcia spadku stracił mocno na znaczeniu dla spadków otwartych po dniu 17 października 2015 r. Od dnia następnego obowiązujące przepisy wprowadzają bowiem domyślne przyjmowanie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Takie domyślne przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza następuje, jeżeli spadkobierca nie złoży oświadczenia co do spadku w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule powołania do spadku. Przed dniem 18 października 2015 r. osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych i co do których nie zachodziła podstawa do ubezwłasnowolnienia, nabywały domyślnie spadek wprost.
Przyjęcie spadku jest warunkiem jego nabycia.
Jak można spadek przyjąć?
Przyjęcie spadku następuje przez:
- złożenie oświadczenia przed notariuszem do protokołu przy sporządzaniu aktu poświadczenia dziedziczenia (APD);
- złożenie oświadczenia z podpisem notarialnie poświadczonym w sądzie spadku;
- złożenie oświadczenia w toku postępowania sądowego o stwierdzenia nabycia spadku (do protokołu);
- przez upływ czasu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o tytule powołania do spadku (w formie biernej).
Oświadczenie może być złożone przez pełnomocnika. Jednakże podpis pod pełnomocnictwem musi być notarialnie (urzędowo) poświadczony, a samo pełnomocnictwo musi określać rodzaj oświadczenia. Oświadczenia nie można odwołać.
Do chwili złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku (lub upływu ustawowego terminu z takim skutkiem) spadkobierca odpowiada za długi spadkowe wyłącznie ze spadku. Może także domagać się zawieszenia postępowań mających za zadanie wykonanie obowiązków przez spadkobierców. Nie może natomiast zbyć spadku, ani udziału w spadku, przedmiotu wchodzącego w jego skład, ani udziału w tym przedmiocie.
Kiedy uzasadnione jest odrzucenie spadku i jak to zrobić?
Odrzucenie spadku uzasadnione jest w sytuacjach, kiedy nie chcemy dziedziczyć po zmarłym. Z różnych względów, ale najczęściej będzie chodziło o to, że długi spadkowe są wyższe, niż aktywa spadku.
Odrzucenie następuje przez złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku – w formach (czynnych) jak dla przyjęcia spadku. Jak już naprowadzono – termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o tytule powołania do spadku. Pod rygorem przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Zadłużony spadkobierca, który chce odrzucić spadek zawierający aktywa w masie spadkowej, musi liczyć się z tym, że jego wierzyciele mogą domagać się, aby sąd uznał odrzucenie za bezskuteczne.
Czy dziecko musi składać oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?
Osoba niepełnoletnia (a także niemająca zdolności do czynności prawnych w wyniku ubezwłasnowolnienia) ma takie same uprawnienia w zakresie nabywania spadku, jak osoby pełnoletnie. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku składają za dzieci ich przedstawiciele ustawowi (rodzice). Odrzucenie spadku oraz przyjęcie spadku wprost stanowi jednak czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Więcej zobacz w zakładce Zarząd majątkiem dziecka. Oznacza to, że na złożenie takiego oświadczenia zgodę musi wyrazić sąd rodzinny.
Jeżeli chodzi o przyjęcie spadku, to w razie wątpliwości można po prostu odczekać 6 miesięcy. Dziecko nabędzie spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Jeżeli zaś spadek jest zadłużony i nie chcemy, aby dziecko odziedziczyło długów, należy jak najszybciej wystąpić do sądu z odpowiednim wnioskiem.
Proszę pamiętać, że jeżeli Państwo dziedziczycie z ustawy i odrzucicie spadek, to w następnej kolejności do spadku będą powołani Państwa zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki).
6-miesięczny termin do odrzucenia spadku dla dzieci rozpoczyna się od dnia następnego po złożeniu oświadczenia przez rodzica o odrzuceniu spadku.
Co jeżeli nie uda się uzyskać zgody sądu na odrzucenie spadku przed upływem 6 miesięcy?
Oświadczenie można złożyć niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanawiania sądowego o wyrażeniu zgody na odrzucenie spadku.
Co to jest transmisja w prawie spadkowym?
Transmisja to prawo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po spadkodawcy (np. po dziadku) naszego spadkodawcy (np. ojca) – w sytuacji, w której nasz spadkodawca (ojciec) zmarł przed upływem 6 miesięcy od śmierci jego spadkodawcy (dziadka) i nie złożył oświadczenia co do spadku. Nabycie spadku po dziadku przez syna jest możliwe wyłącznie w sytuacji złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku po ojcu. Możliwe jest natomiast przyjęcie spadku po ojcu i odrzucenie spadku po dziadku. Należy mieć na względzie, że jest to uproszczony przykład. W transmisji nie chodzi bowiem tylko o stopnie pokrewieństwa, ale o kolejność dziedziczenia, wynikającą przede wszystkim z daty śmierci.
Informacje dodatkowe:
- WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU: Sąd Rejonowy ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy / Sąd Rejonowy właściwy wedle miejsca zamieszkania rodziców
- OPŁATA (za złożenie oświadczenia przed sądem): 100 zł od osoby
- WPIS OD WNIOSKU (o udzielenie zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka): 100 zł od dziecka
- WYNAGRODZENIE: ustalane indywidualnie, za postępowanie w kwocie stałej lub wedle stawki godzinowej, za poradę wedle stawki godzinowej
Stan prawny na dzień 1 stycznia 2023 r.