Usługa:
- Porada prawna – dziedziczenie ustawowe
Na czym polega dziedziczenie ustawowe?
Dziedziczenie ustawowe to przejście praw i obowiązków majątkowych osoby zmarłej na najbliższych członków rodziny – wg porządku (kolejności) przewidzianego w kodeksie cywilnym. Spadek to ogół praw i obowiązków podlegających dziedziczeniu.
Do dziedziczenia ustawowego dochodzi z mocy prawa w każdym przypadku śmierci człowieka, o ile zmarły nie zmodyfikował dziedziczenia ważnym testamentem. Jeżeli chcesz sporządzić testament – zobacz TUTAJ.
Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo, gdy żadna z osób, które powołał, nie chce dziedziczyć lub nie może być spadkobiercą.
Dziedziczenie ustawowe może dotyczyć także części spadku. Następuje to, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy. Również wtedy, gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce dziedziczyć lub nie może być spadkobiercą. W obu przypadkach, o ile nie dojdzie do podstawienia lub przyrostu.
Przykład:
Jan Kowalski sporządził testament, w którym powołał do spadku dwoje z trojga swoich dzieci: córkę Zofię i córkę Annę w częściach po 1/2 – wyłączając przyrost. Nie powołał do spadku w testamencie żony oraz syna. Córka Anna złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku z tytułu powołania do spadku na podstawie testamentu. Połowa spadku będzie zatem dziedziczona wg porządku ustawowego, który obejmie każde z dzieci Jana Kowalskiego oraz jego żonę (w udziałach po 1/4 do 1/2 spadku).
Kto dziedziczy po zmarłym wedle ustawy?
Przede wszystkim należy zauważyć, że dziedziczenie odbywa się zgodnie z prawem obowiązującym w dacie śmierci spadkodawcy. Ustawodawca zmieniał w przeszłości porządek dziedziczenia i dlatego inne zasady obowiązują w przypadku osób zmarłych:
1) przed dniem 28 czerwca 2009 r.,
2) od dnia 28 czerwca 2009 r. do dnia 23 października 2011 r.,
3) od dnia 23 października 2011 r. i nadal*.
*Z tym dniem dodano przepis, zgodnie z którym, jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi 1/2 spadku.
art. 936 §2. k.c.
Przepisy obowiązujące od dnia 28 czerwca 2009 r. rozszerzyły znacząco krąg spadkobierców ustawowych. Kiedyś byli nimi małżonek, zstępni (dzieci, wnuki, etc.), rodzice i rodzeństwo oraz osoby przysposobione. Teraz są także: zstępni rodzeństwa spadkodawcy, dziadkowie spadkodawcy, a także zstępni dziadków spadkodawcy. Dodatkowo także dzieci małżonka (z innych związków), o ile żadne z rodziców tych dzieci nie przeżyło spadkobiercy.
Rozszerzenie dziedziczenia na dalszych krewnych zmarłego może na pierwszy rzut oka wydawać się korzystne. Niestety nie zawsze tak jest. Problemy pojawiają się w przypadku spadków zadłużonych. Ilość osób, która musi w takim przypadku spadek odrzucić, bywa bardzo duża. Zamknięcie sprawy może wtedy potrwać lata.
Chcesz odrzucić spadek – zobacz TUTAJ.
W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Kolejność dziedziczenia i udziały spadkowe są skomplikowane. Sam małżonek może dziedziczyć 1/2, 1/3 lub 1/4 spadku, a w określonej sytuacji nawet cały spadek. Jeżeli małżonkowie byli w chwili śmierci jednego z nich w separacji – w ogóle nie dziedziczy. Małżonek może być także wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił (przed śmiercią) o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.
Dla spadkobierców, którzy dziedziczą gospodarstwo rolne, ważną datą jest 14 lutego 2001 r., albowiem spadki otwarte przed tą datą przechodzą na spadkobierców stosownie do przepisów lex specialis dot. dziedziczenia gospodarstw rolnych, a od tej daty – na zasadach ogólnych.
Dla prawidłowego określenia porządku dziedziczenia w danym stanie faktycznym wskazana jest indywidualna porada prawna.
Jakie prawa i obowiązki nie wchodzą w skład spadku?
Nie wchodzą w skład w spadku (zarówno w oparciu o dziedziczenie ustawowe jak i testamentowe) prawa i obowiązki, które nie mają charakteru cywilnoprawnego i majątkowego oraz które są ściśle związane z osobą zmarłego, a także takie, które przechodzą na określone osoby niezależnie od tego, czy są spadkobiercami. Dla przykładu można wskazać, że w skład spadku nie wchodzą:
- zobowiązania podatkowe spadkodawcy (przy czym spadkobiercy przejmują te zobowiązania oraz uprawnienia na zasadach i w zakresie przewidzianym w ordynacji podatkowej);
- dobra osobiste, jak np. prawo do czci;
- autorskie prawa osobiste (przyznane małżonkowi oraz najbliższym krewnym prawo do ochrony i wykonywania tych praw stanowi własne prawo tych osób);
- służebności osobiste;
- obowiązek alimentacyjny (ale wchodzą raty wymagalne za życia uprawnionego);
- prawo do renty z tytułu uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (ale wchodzi obowiązek jej zapłaty);
- prawo do określonej sumy pieniężnej, zdeponowanej na rachunku bankowym, w przypadku wskazania określonej osoby, której powinny one przypaść przez posiadacza rachunku (zgodnie z prawem bankowym);
- sumy przypadające uprawnionemu z tytułu umowy ubezpieczenia osobowego (uprawnione do jej otrzymania są wyłącznie osoby wskazane w umowie ubezpieczenia);
- kary i grzywny otrzymane przez spadkodawcę na podstawie prawa karnego i administracyjnego.
Informacje dodatkowe:
- WYNAGRODZENIE: ustalane indywidualnie, wedle stawki godzinowej
Stan prawny na dzień 1 stycznia 2023 r.