Usługa:
- Postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku – na podstawie ustawy lub testamentu
- Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku (samo pismo)
- Porada prawna w zakresie nabycia spadku
Do czego potrzebne jest stwierdzenie nabycia spadku?
Spadkobiercy nabywają spadek z chwilą śmierci spadkodawcy. Nabycie spadku następuje jednak pod warunkiem złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku lub na skutego tzw. milczącego przyjęcia spadku. Więcej o przyjęciu i odrzuceniu spadku możesz dowiedzieć się w zakładce Przyjęcie i odrzucenie spadku.
Niektórymi składnikami masy spadkowej można rozporządzać w zasadzie bez jakichkolwiek formalności (np. obrazem, czy zbiorem książek). Co do głównych składników majątku zmarłego potrzebny będzie jednak dokument w postaci postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.
Postanowienie takie niezbędne będzie np. dla podjęcia całych oszczędności zmarłego z banku*, wyrejestrowania pojazdu, czy jego sprzedaży (przerejestrowania). Będzie potrzebne także do wpisania prawa własności nieruchomości do księgi wieczystej, zbycia domu czy mieszkania.
*Część środków z konta bankowego może po śmierci wybrać współmałżonek lub osoba upoważniona przez spadkodawcę, gdyż na podstawie art. 56 prawa bankowego właściciel rachunku może złożyć dyspozycję wkładem na wypadek śmierci. Dyspozycja taka może nastąpić tylko na rzecz osób bliskich: małżonka, wstępnych (rodziców, dziadków itd.), zstępnych (dzieci, wnuków, itd.) lub rodzeństwa. Łącznia kwota wypłaty z tytułu wydanych dyspozycji, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.
Ponadto, względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia (tzw. moc dowodowa postanowienia).
Kto może domagać się wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku?
Wniosek o wydanie takiego postanowienia może złożyć każda osoba, która wykaże interes prawny. Zwyczajowo będą to: spadkobiercy, zapisobiercy (zwykli i windykacyjni), uprawnieni do zachowku, a także wierzyciele spadkodawcy oraz wierzyciele spadkobierców. Mogą to być także osoby, które co prawda nie są spadkobiercami, ale zależy im żeby to wykazać – w celu nieponoszenia odpowiedzialności za długi spadkowe. Wniosek taki może złożyć także wykonawca testamentu.
Czym różni się postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku od aktu poświadczenia dziedziczenia?
Ustawodawca jakiś czas temu wprowadził drugą formę stwierdzania dziedziczenia, którą jest specjalny dokument sporządzany przez notariusza – zwany aktem poświadczenia dziedziczenia (APD). Obie te formy są w zasadzie równorzędne. Przy czym, o ile APD może być zmieniony postanowieniem sądowym, to nie można zmienić postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku przez następcze wydanie APD.
Jako zalety aktu poświadczenia dziedziczenia należy wskazać cenę oraz szybkość jego wydania. APD można otrzymać w ciągu kilku dni od zgłoszenia się do notariusza, czasami niemalże od ręki. W sądzie potrwa to od ok. 4-6 miesięcy. Jeżeli w toku postępowania dziedziczenie będzie kwestionowane, postępowanie potrwa znacznie dłużej.
APD ma jednak istotne wady:
(-) wszyscy spadkobiercy ustawowi i ew. testamentowi muszą się stawić w kancelarii notarialnej w tym samym czasie;
(-) spadkobiercy muszą być zgodni co do poświadczenia dziedziczenia (np. nikt nie chce podważać testamentu);
(-) wszyscy spadkobiercy muszą być pełnoletni;
(-) nie można sporządzić APD, gdy spadkodawca zmarł przed dniem 1 lipca 1984 r.;
(-) nie można sporządzić APD na podstawie testamentów sporządzonych w formach szczególnych;
(-) wniosek nie może pochodzić od innych osób jak spadkobiercy i zapisobiercy windykacyjni (np. od wierzyciela);
(-) nie można sporządzić APD, gdy w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości za granicą (co do poświadczenia dziedziczenia tych składników majątku).
Czego dotyczy postanowienie o stwierdzeniu nabycia praw do spadku?
W postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd potwierdza: kto dziedziczy po kim i w jakich częściach (w jakich ułamkach). Nic więcej. Nie wymienia się składników majątku (chyba że dochodzi do dziedziczenia ustawowego – opartego na starszych przepisach – w zakresie gospodarstwa rolnego).
W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą oraz czy spadkodawca pozostawił testament. Sąd ten rozstrzyga także spory co do ważności testamentu (z uwagi np. na wady oświadczenia woli, czy też jego podrobienie). Postanowieniem można uchylić APD, jeżeli potwierdza on dziedziczenie niezgodnie ze stanem faktycznym i prawnym.
W tym postępowaniu sąd nie może natomiast orzec o niegodności dziedziczenia, ani o wyłączeniu małżonka od dziedziczenia.
Szczególna sytuacja zachodzi, gdy testament sporządzony przez spadkodawcę nie odpowiada ściśle zasadom testowania, tzn. gdy spadkodawca rozporządził konkretnymi składnikami swojego majątku na rzecz określonych osób (więcej niż jednej) i składniki te stanowią cały lub prawie cały spadek. W takiej sytuacji postępowanie się komplikuje, zwłaszcza w braku porozumienia pomiędzy spadkobiercami. Sąd musi bowiem ustalić jakie aktywa wchodzą w skład spadku oraz jaka jest wartość każdego z nich – aby móc ustalić w jakich ułamkach dziedziczą spadkobiercy.
Stwierdzenie nabycia spadku może nastąpić pod warunkiem, że wszyscy spadkobiercy złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzucaniu spadku lub co do każdego z nich z osobna upłynął 6-miesięczny termin do złożenia takiego oświadczenia.
Co jeżeli postanowienie stwierdza dziedziczenie osób, które nie są spadkobiercami?
Jeżeli okaże się, że prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku stwierdza dziedziczenie osób, które nie są rzeczywistymi spadkobiercami, można złożyć wniosek o jego uchylenie i ponowne orzeczenie w zakresie stwierdzenia nabycia spadku. Do takich sytuacji może dojść np. w sytuacji odnalezienia testamentu albo późniejszego ustalenia ojcostwa.
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku stanowi podstawę do działu spadku, w tym sądowego działu spadku, jeżeli co do jego działu nie ma zgody spadkobierców. O dziale spadku więcej w zakładce Dział spadku.
Informacje dodatkowe:
- WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU: Sąd Rejonowy ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy
- WPIS OD WNIOSKU: 100 PLN
- WYNAGRODZENIE: ustalane indywidualnie w kwocie stałej lub wedle stawki godzinowej, za poradę wedle stawki godzinowej
Stan prawny na dzień 1 stycznia 2023 r.