Usługa:
- Postępowanie sądowe o zapłatę sumy pieniężnej z tytułu zachowku
- Pozew o zachowek (samo pismo)
- Porada prawna w sprawie zachowku
Co to jest zachowek i ile wynosi?
Zachowek to kwota pieniężna, która należy się: zstępnym (dzieciom, wnukom, etc.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, jeżeli byliby powołani do spadku z ustawy, a zmarły nie uwzględnił ich w testamencie, albo dziedziczą oni w wartości poniżej wartości zachowku. Prawo do zachowku przysługuje zatem wymienionym osobom wbrew woli spadkodawcy – o ile spadkodawca skutecznie ich nie wydziedziczył.
Zachowek nie przysługuje w szczególności: rodzeństwu, małżonkowi w separacji oraz małżonkowi, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione, a także spadkobiercy, który spadek odrzucił.
Uprawnionemu trwale niezdolnemu do pracy oraz małoletniemu zstępnemu przysługuje zachowek w wysokości 2/3 wartości udziału spadkowego. Innym uprawnionym do zachowku przysługuje on w wysokości 1/2 wartości udziału spadkowego.
Zachowek nie jest udziałem w spadku. Uprawniony do zachowku nie bierze udziału w jego dziale. Nie ma prawa rościć pretensji do poszczególnych składników masy spadkowej. Zachowek to prawo żądania od spadkobierców jedynie sumy pieniężnej, odpowiadającej wartości zachowku.
Na możliwość dochodzenia zachowku oraz jego wysokość mają także wpływ darowizny uczynione przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego oraz zapisy.
Zachowek jest długiem spadkowym. Spadkobiercy ponoszą za ten dług odpowiedzialność zgodnie ze sposobem przyjęcia spadku (obecnie domyślnie z dobrodziejstwem inwentarza). Jednakże, jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
Jak oblicza się zachowek?
Obliczenie zachowku nie jest rzeczą prostą. Następuje to w dwóch krokach.
Po pierwsze należy ustalić, jaki byłby udział w masie spadkowej uprawnionego do zachowku, gdyby dziedziczył on z ustawy. Uwzględnia się przy tym ewentualnych niegodnych dziedziczenia oraz tych, którzy spadek odrzucili. Nie uwzględnia się zaś tych spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia (chyba że co innego wynika z umowy) albo zostali wydziedziczeni. Ponadto nie uwzględnia się małżonka będącego w separacji oraz małżonka, co do którego uzasadnione okazało się żądanie spadkodawcy orzeczenia rozwodu lub separacji z jego winy. Udział ten może mieć więc charakter fikcyjny i różnić się od udziału uprawnionego, gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego.
Po drugie należy ustalić tzw. substrat zachowku. W tym celu należy określić czystą wartość spadku, która stanowi różnicę pomiędzy wartością wszystkich praw należących do spadku (według ich stanu z chwili otwarcia spadku i cen z chwili orzekania o zachowku), a sumą długów spadkowych (z pominięciem jednak długów wynikających z zapisów i poleceń). Do substratu zachowku dolicza się dokonane przez spadkobiercę:
- darowizny (według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku) z wyłączeniem darowizn, o których mowa w art. 994 k.c.;
- zapisy windykacyjne (według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili ustalania zachowku).
Zachowek stanowi 2/3 lub 1/2 iloczynu substratu zachowku oraz udziału ustalonego w kroku pierwszym.
Zapis windykacyjny oraz darowiznę, dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także zapis windykacyjny oraz darowiznę, dokonane przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego.
Jeżeli uprawnionym do zachowku jest zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek poniesione przez spadkodawcę koszty wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.
Czy mogę uzyskać zachowek, jeżeli spadkodawca nie pozostawił żadnego majątku, gdyż wszystko rozdał za życia?
Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy (lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny), może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.
Jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny.
Spośród kilku obdarowanych, obdarowany wcześniej ponosi odpowiedzialność tylko wtedy, gdy uprawniony do zachowku nie może uzyskać uzupełnienia zachowku od osoby, która została obdarowana później.
Czy roszczenie o zachowek wchodzi w skład spadku?
Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do kręgu osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy.
Informacje dodatkowe:
- WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU: Sąd Rejonowy (do 75.000 PLN) lub Sąd Okręgowy (powyżej 75.000 PLN) – właściwy wedle ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część
- WPIS OD POZWU: 5% od wartości przedmiotu sporu
- WYNAGRODZENIE: ustalane indywidualnie
- PRZEDAWNIENIE: 5 lat od ogłoszenia testamentu lub 5 lat od dnia otwarcia spadku
Stan prawny na dzień 1 stycznia 2023 r.